6111 Sayılı Kanunla Düzenlenen Teşvik Sisteminde İlave Sigortalı ve Teşvik Tutarının Hesaplanması

İşsizliğin azaltılması ve istihdamın artırılması ile kadınların ve gençlerin işgücüne katılımına imkan verilmesi, çalışanların vasıflarının artırılması, mesleki ve teknik eğitimin özendirilmesi gibi nedenlerle çıkarılan teşvik kanunlarına ilave olarak 1 Mart 2011 tarihinden geçerli olmak üzere 6111 sayılı Kanun ile işverenlere yönelik sigorta prim indirimini öngören yeni bir teşvik uygulaması getirilmiştir.

I- GİRİŞ

Kanunla, kapsama girecek sigortalılar açısından kimi koşullar öngörülmüş olmakla birlikte, işe alınacakların mevcut çalışanların ortalamasına ilave olarak, ek istihdam yaratacak biçimde işe alınmış olmaları şartı getirilmiştir.

Öte yandan, 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan “Bu fıkrayla düzenlenen destek unsurlarından diğer ilgili mevzuat uyarınca yararlanmakta olan işverenler aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır.” şeklindeki hükmü, 6111 sayılı Kanun’un 38. maddesi ile “Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.” şeklinde değiştirilmiştir.

Getirilen bu yeni düzenlemeyle, kapsama giren bir sigortalıdan dolayı hem % 5 prim indirimi desteğinden hem de 6111 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde yapılan düzenleme sonucu sigorta primi işveren hissesinin İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanması yönündeki destekten yararlanma imkanı sağlanmıştır.

6111 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde yapılan düzenleme ile getirilen teşvik uygulamasında istihdamın artırılması amacını içeren işe alınacak kişilerin ortalama sigortalı sayısına “ilave sigortalı” olarak katkı yapması halinde teşvik kapsamına alınacak olması bakımından ilave istihdamın hesaplamasının nasıl yapılacağı, ayrıca işveren sigorta prim teşvik tutarının nasıl hesaplanacağı üzerinde durulacaktır.

II- İLAVE İSTİHDAMIN HESAPLANMASI

A- GENEL OLARAK

6111 sayılı Torba Kanunla 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesine eklenen hükümle öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden, maddede aranılan diğer şartların yanı sıra, sigortalının işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak son altı aylık döneme ilişkin Kurum’a verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması kaydıyla yararlanılabilmektedir.

Ortalama sigortalı sayısı, sigortalının işe başladığı işyerinde işe giriş tarihinden önceki altı ayda Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmiş olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında Kurum’a bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi yoluyla bulunacaktır.

Örneğin; diğer şartlara sahip (A) sigortalısının işyerine 25.08.2011 tarihinde alındığı ve işyerinin son altı aylık döneminde 2011/7. ayda 12, 2011/6. ayda 5, 2011/5. ayda 9, 2011/4. ve 3. aylarda 5, 2011/2. ayda 12 sigortalı çalıştırdığını varsaydığımızda ortalama sigortalı sayısı 5 olarak (48/6=8) hesaplanacaktır. Bu durumda ancak 8 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylarda teşvikten yararlanılabilinecektir.

B- ÖZELLİKLİ DURUMLAR

1- Ortalama Sigortalı Sayısının Küsuratlı Çıkması Hali

Sigortalıların, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılıp çalıştırılmadığını tespiti sırasında, ortalama sigortalı sayısının küsuratlı çıkması halinde yarıma kadar kesirler dikkate alınmayacak, yarım ve üzerinde olan kesirler ise tama iblağ edilecektir. Buna göre, ortalama sigortalı sayısının küsurat kısmı 0,01 ile 0,49 arasında ise 0 (sıfır) olarak dikkate alınacak, 0,50 ile 0,99 arasında ise tama iblağ edilecektir.

Örnek: 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesine göre sigortalılar için aranılan şartlara sahip olan (A) sigortalısının, (B) Ltd. Şti’ye ait kargo hizmetleri işyerinde 20.04.2011 tarihinde işe alındığı ve işyerinden son altı aylık sürede Kurum’a verilen prim belgesinde 2011/3 ayda 6, 2011/2. ve 1. aylarında 3’er, 2010/12. ayda 5, 2010/11.ayda 5 ve 2010/10. ayda ise 6 sigortalı kayıtlı olduğu varsayıldığında;

Baz alınan aylardaki toplam sigortalı sayısı: 6 + 3 + 3 + 5 + 5 + 6 = 28

Ortalama sigortalı sayısı:  28/6 = 4,6 = 5 olarak hesaplanacaktır.

2- Son Altı Aylık Dönemde Bazı Aylarda Prim Belgesi Verilmemiş Olması Hali

Ortalama sigortalı sayısının tespitine esas olan sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemin bazı aylarında sigortalı çalıştırılmamış olması halinde, ortalama sigortalı sayısı bildirim yapılmış aylardaki toplam sigortalı sayısının bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır.

Örnek: 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde aranılan şartlara sahip bir sigortalının 20.05.2011 tarihinde işe alındığı ve işyerinde çalışan sigortalı sayısının, 2011/Nisan ayında bildirim yapılmamış, 2011/Mart ayında 6, 2011/Şubat ayında 5, 2011/Ocak ayında bildirim yapılmamış, 2010/Aralık ayında 3, 2010/Kasım ayında 3 olduğu varsayıldığında;

Baz alınan aylardaki toplam sigortalı sayısı: 6 + 5 + 3 + 3 = 17

Ortalama sigortalı sayısı: 17/4 = 4,25 = 4 olarak hesaplanacaktır.

3- İşyerinin Yeni Tescil Edilmiş ve Sigortalı Çalıştırmaya Ara Verilmiş Olması Hali

Ortalama sigortalı sayısının tespitine esas olan altı aylık sürede, gerek işyerinin yeni tescil edilmiş olası, gerekse sigortalı çalıştırmaya ara verilmiş olması nedeniyle geriye doğru altı aylık süre içinde sigortalı bildiriminde bulunulmamış olması halinde, işe alınan sigortalıların ortalama sigortalı sayısına ilave olup olmadığına bakılmayacaktır. Kapsama giren sigortalıların tamamından dolayı destekten yararlanılacaktır.

Örnek: 5510 sayılı Kanun kapsamına 27.05.2011 tarihinde alınmış olan (A) işyerinde, diğer şartlara haiz üç sigortalının 27.05.2011 tarihinde, bir sigortalının 30.05.2011 tarihinde işe alındığı varsayıldığında, söz konusu işyerinde 2011/Mayıs ayında işe alınan dört sigortalı için 2011/Nisan ve öncesinde (son altı aylık dönemde) sigortalı çalıştırılmamış olduğundan ortalama sigortalı sayısından söz edilemeyecektir. İşverenin sigorta prim desteğinden yararlanması hususunda, ortalama sigortalı hesabından söz edilemeyecek olup 2011/Mayıs ayında işe alınan tüm sigortalılar için destekten yararlanılacaktır.

4- Sosyal Güvenlik Destek Primine (SGDP) Tabi Çalışanlar İle Ücret Ödenmeyen Sigortalıların Varlığı Hali

Gerek ortalama sigortalı sayısının tespitine esas olan altı aylık sürede, gerekse destekten yararlanılacak olan aylarda çalışan sigortalı sayısının tespiti sırasında, SGDP’ye tabi çalışan sigortalılar ile çeşitli nedenlerde ay içinde çalışması bulunmayan ve ücret ödenmeyen (istirahatli veya ücretsiz izin vb. nedenlerle aylık prim ve hizmet belgesinde 0 gün ve 0 kazançlı olarak kayıtlı) sigortalılar ortalama sigortalı sayısı hesabına dahil edilecektir.

Örnek: Ortalama sigortalı sayısının tespitinde dikkate alınacak olan 2011/Mart ayına ait düzenlenerek Kurum’a verilen aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı sigortalılardan 12 sigortalının tüm sigorta kollarına tabi olduğu, 1 sigortalının kazanç ve gün sayısının 0 (sıfır) olarak belirtildiği (raporlu olduğu), 2 sigortalının ise sosyal güvenlik destek primine tabi olduğu varsayıldığında, 2011/Mart ayında Kurum’a bildirilmiş sigortalı sayısı 12 olarak değil, 15 olarak kabul edilecektir. Ortalama sigortalı sayısı hesabında 2011/3. ayda bildirilen sigortalı sayısı 15 olarak dikkate alınacaktır.

5- Alt İşverenin Bulunması Hali

Kapsama giren sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönem içinde asıl işveren ve alt işveren tarafından Kurum’a bildirilmiş toplam sigortalı sayısının, sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık süre içinde Kurum’a aylık prim ve hizmet belgesi verilmiş ay sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır.

Örnek: Kapsama giren (A) sigortalısının 25.05.2011 tarihinde işe alındığını ve asıl işyerinden son altı aylık dönemde Kurum’a 76 sigortalının bildirildiğini, 6 ay aylık prim ve hizmet belgesi verildiğini, yine (B) alt yüklenicisi tarafından aynı dönemde 18 sigortalının bildirildiğini ve son altı aylık dönemde 5 ay prim belgesi verildiğini, (C) alt yüklenici tarafından aynı dönemde 11 sigortalının bildirildiği ve 4 ay aylık prim ve hizmet belgesi verildiği varsayıldığında;

Baz alınan aylardaki toplam sigortalı sayısı: 76 + 18 + 11 = 105

Ortalama sigortalı sayısı: 105/15 = 7 olarak hesaplanacaktır.

Bu durumda 25.05.2011 tarihinde işe alınan (A) sigortalısı, 7 sigortalıya ilave olarak çalıştırıldığı takdirde bahse konu destek kapsamında yer alacaktır.

III– TEŞVİK KAPSAMINDAKİ SİGORTA PRİM TUTARININ HE-SAPLANMASI

4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesi kapsamına giren sigortalıların prime esas kazançları üzerinden tahakkuk eden sigorta primlerinin işveren hissesine ait kısmı İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmaktadır. Ancak, 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan; “Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.” hükmü gereği 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesi kapsamına giren bir sigortalı için öncelikle 5510 sayılı Kanun’un 81/I-ı bendinde öngörülen beş puanlık prim desteğinden yararlanılacak, ardından 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen destekten yararlanılacaktır. Önemli bir husus ise, 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. madde hükmünden yararlanılması sırasında, 5510 sayılı Kanun’da öngörülen destekten yararlanılan 5 puanlık kısım düşülecek, kalan işveren hissesi üzerinden tahakkuk eden primlerden dolayı ilave istihdam teşvikinden yararlanılacaktır.

Belirtelim ki, 6111 sayılı Kanunla getirilen teşvik uygulamasında, diğer uygulamaların aksine, işverenin sigorta prim hissesi asgari ücret (prime esas kazanç alt sınırı) üzerinden değil, sigortalıya ödenen ücretin tamamı (prime esas kazanç üst sınırını geçmemek kaydıyla) üzerinden hesaplanacaktır.

Örnek-1: Kısa vadeli sigorta kolu prim oranı % 2 olan bir işyerinde kapsama giren dört sigortalı için 06111 kanun numarası seçilerek düzenlenmiş olan aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısının 120, prime esas kazanç tutarının 6.372,00 TL olduğu varsayıldığında;

● 6.372,00 x 5/100= 318,60 TL; 5510 sayılı Kanun’un 81/I-ı maddesinde öngörülen beş puanlık prim desteğinden yararlanılacak tutar,

● 6.372,00 x 15,5/100 = 987,66 TL; 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesinden yararlanılacak tutar, (İşverenin % 11 MYÖ, % 7,5 genel sağlık sigortası ve % 2 de kısa vadeli sigorta kolları prim oranı ile toplam 20,5 olarak prim yükü bulunmakta olup, % 5 indirim sonucu destekten yararlanacağı işveren prim oranı % 15,5 olarak hesaplanacaktır).

● 6.372,00 x 14/100= 892,08 TL; İşveren tarafından Kurum’a ödenecek sigortalı hissesi, şeklinde hesaplama yapılacaktır.

Örnek-2: Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı % 3 olan (A) işyerinde 01.06.2011 tarihinde işe alınan ve 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesi kapsamına giren (B) sigortalısının ilgili aydaki prim ödeme gün sayısının 30, prime esas kazanç tutarının ise 1.200,00 TL olarak 06111 kanun numarası seçilen prim belgesi ile Kurum’a bildirildiği varsayıldığında;

● 1.200,00 x 5/100= 60,00 TL; 5510 sayılı Kanun’un 81/I-ı maddesinde öngörülen beş puanlık prim desteğinden yararlanılacak tutar,

● 1.200,00 x 16,5/100= 198,00 TL; 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesinden yararlanılacak tutar, (İşverenin % 11 MYÖ, % 7,5 genel sağlık sigortası ve % 3 de kısa vadeli sigorta kolları prim oranı ile toplam 21,5 olarak prim yükü bulunmakta olup, % 5 indirim sonucu destekten yararlanacağı işveren prim payı % 16,5 olarak hesaplanacaktır).

● 1.200,00 x 14/100= 168,00 TL; işveren tarafından Kurum’a ödenecek sigortalı hissesi, şeklinde hesaplama yapılacaktır.

IV- SONUÇ

6111 sayılı Kanunla getirilen teşvik sisteminde, sigortalının işe başladığı işyerinde işe giriş tarihinden önceki altı ayda Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmiş olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle bulunan sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması halinde, aranılan diğer şartların gerçekleşmiş olması kaydıyla 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesindeki teşvikten yararlanmak mümkün olacaktır. İşe alınan sigortalı teşvik uygulamasında öngörülen mesleki vasıfları taşıyor olsa bile, ortalama sigortalı sayısına ilave getirmiyorsa teşvik kapsamı dışında tutulacaktır.

Ortalama sigortalı sayısı, sigortalının işe giriş tarihinden önceki altı aylık dönemde Kurum’a bildirilmiş toplam sigortalı sayısının, aynı dönemde bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesiyle bulunmaktadır. Ortalama sigortalı sayısının tespitine esas olan altı aylık sürede işyerinin yeni tescil edilmiş olması ya da sigortalı çalıştırmaya ara verilmiş olması nedeniyle geriye doğru altı aylık süre içinde sigortalı bildiriminde bulunulmamışsa, işe alınan sigortalıların ortalama sigortalı sayısına ilave olup olmadığına bakılamayacağından kapsama giren tüm sigortalılar işveren prim desteğine dahil edilecektir.

Ortalama sigortalı sayısının tespitine esas olan bazı aylarda sigortalı çalıştırılmamış olması halinde, ortalama sigortalı sayısı bildirim yapılmış aylardaki toplam sigortalı sayısının bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi şeklinde hesaplanacaktır.

4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesine istinaden kapsama giren sigortalının 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinde sayılan ve 82. madde uyarınca prime esas kazançları üzerinden hesaplanacak sigorta primlerinin işveren hissesine ait tutarı, sigortalının işe alındığı tarihten itibaren İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacaktır. Teşvik miktarı, işyerindeki tehlike sınıf ve derecesine göre hesaplanan kısa vadeli sigorta kolu prim oranına göre % 19,5 ile % 25 arasında değişecektir.  Sigortalının prime esas kazanç tutarına, önce 5510 sayılı Kanun’un 81/I-ı maddesi hükmü uyarınca yüzde beş (beş puanlık işveren hissesi indirimi) oranı uygulanarak işveren sigorta prim teşviki hesaplanacak, daha sonra toplam işveren prim oranından 5 puanlık indirime gidilerek kalan sigorta prim oranı üzerinden prime esas kazanç tutarı çarpılmak suretiyle indirim uygulanarak işveren sigorta prim tutarı belirlenecektir.