Özürlü Çocuklar Anne Baba Üzerinden veya 2022 Sayılı Kanun a Göre Özürlü Aylığı Bağlanarak Sağlık Yardımlarından Nasıl Yararlanabilir?

I- 18 YAŞIDAN BÜYÜK ÖZÜRLÜ ÇOCUKLAR ANNE/BABA ÜZERİNDEN SAĞLIK YARDIMI ALMASI İÇİN;

Yaşına bakılmaksızın malul olduğu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilen, Uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışmayan, İsteğe Bağlı sigortalı olmayan, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan ve evli olmayan çocuklar anne/baba üzerinden bakmakla yükümlü olarak sağlık yardımlarından yararlanabilirler. 

Yaşına bakılmaksızın bu Kanuna göre herhangi bir sosyal güvenlik kapsamında sigortalı olmayan, İsteğe Bağlı sigortalı olmayan, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan ve evli olmayan malül çocuklarının (kız/erkek) anne veya babası üzerinden sağlık yardımı alabilmesi için öncelikle;

1-) Sigortalının bulunduğu şehirde;

a-) Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesi varsa bu hastanelerden,

Bu hastanenin olmaması durumunda,

b-) Devlet Üniversitesi Hastanelerinden,

Bu hastanenin olmaması durumunda,

c-) Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı Askeri Hastanelerden,

Bu hastanenin olmaması durumunda,

d-) Sigortalıların ikamet ettikleri illerde (a), (b) ve(c) bentlerinde yazılı hastanelerin bulunmaması halinde Sağlık Bakanlığı (tam teşeküllü) Devlet Hastanelerinden sağlık kurulu raporu (heyet raporu) almış olmaları gerekmektedir.

Heyet Raporu; Anne/baba çocukları 18 yaşını doldurduktan sonra kendi üzerinden sağlık yardımlarından yararlanması için kuruma müracaat ederlerse temin edilecek heyet raporu için kurum, rapor masraflarını karşılamayacaktır. Ancak, anne/baba çocukları 18 yaşını doldurmasına belirli bir süre (3-4 ay gibi) kala kuruma müracaat ederse (hastaneye yönlendirilerek) ücretsiz olarak heyet raporu alabileceklerdir.

2-) Sigortalı/Emekli kişi çocuğunun Sağlık Kurulu Raporu ile birlikte kendisine en yakın Sosyal Güvenlik İl/Merkez müdürlüğüne çocuğunun kendi sağlık yardımlarından yararlanmasını belirten bir dilekçe müracaat etmesi gerekmektedir. Kanunun 4. Maddesinin 1. Fıkrasının (a) bendi (ssk), ile  (b)  bendi (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalıların malül çocuklarının raporları ikamet ettikleri ilin bağlı bulunduğu ilgili Sağlık Kuruluna gönderilecektir.

b-) 5510 Sayılı Kanunun 4. Maddesinin 1. Fıkrasının (c)  bendi (Emekli Sandığı) kapsamındaki sigortalıların malül çocuklarının raporları ise Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne bağlı Kocatepe Sosyal Güvenlik Merkezinde bulunan Sağlık Kuruluna gönderilecektir.

3-) Sosyal Güvenlik İl/Merkez müdürlüğü kendisine ibraz edilen belgeleri bir dosya halinde, 2. Maddenin (a) ve (b) fıkrasında belirtilen kurum sağlık kuruluna gönderir, kurum sağlık kurulu çocuğun çalışma gücü kaybı oranının %60 ın üzerinde olduğunu belirten yazısını ilgili Sosyal Güvenlik İl/Merkez müdürlüğüne bildirmesi halinde çocuğun rapor tarihi, (SPAS) sağlık provizyon aktivasyon sistemi üzerinden işlenerek annesi veya babası üzerinden sağlık aktivasyonu açılır.

4-) Kurum Sağlık Kurulu, çocuğun çalışma gücü kaybı oranının %60 ın altında olduğuna karar verirse anne/baba Sağlık Kurulunun vermiş olduğu bu karara itiraz edebilir.

İtiraz halinde özürlü çocuğa ait tüm belgeler ile birlikte özürlü dosyası Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü Malüliyet ve Sağlık Kurulları Daire Başkanlığına gönderilir.  Malüliyet ve Sağlık Kurulları Daire Başkanlığı sigortalının itirazını değerlendirir. Malüliyet ve Sağlık Kurulları Daire Başkanlığı Raporlarda eksiklik varsa giderilmesi için yeniden kendisine yazıyı yazan Sosyal Güvenlik İl/Merkez müdürlüğüne dosya iade edilir. Sosyal Güvenlik İl/Merkez müdürlüğü eksiklikleri gidererek yeniden dosyayı Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü Malüliyet ve Sağlık Kurulları Daire Başkanlığına gönderir. Sonuç olarak Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü Malüliyet ve Sağlık Kurulları Daire Başkanlığı çocuğun çalışma gücü kaybı oranının %60 ın üzerinde olduğunu belirten yazısını ilgili Sosyal Güvenlik İl/Merkez müdürlüğüne bildirmesi halinde çocuğun rapor tarihi sistem üzerinden işlenerek annesi veya babası üzerinden sağlık aktivasyonu açılır çocuğun çalışma gücü kaybı oranının %60 ın altında olduğuna karar verirse çocuk annesi veya babası üzerinden sağlık yardımı alamaz.

Bu durumda anne/babası zerinden sağlık yardımı alma hakkı bulunmayan çocuklar için zorunlu Genel Sağlık Sigortası primleri, Kaymakamlıklara bağlı Sosyal Yardımlaşma Vakfına müracaat ederek gelir testi yaptırması ve belirlenen miktar üzerinden zorunlu genel sağlık sigortası primlerini düzenli olarak ödemeleri halinde sağlık yardımlarından yararlanabileceklerdir.

II- 18 YAŞIDAN BÜYÜK ÖZÜRLÜ ÇOCUKLAR 2022 SAYILI KANUNA GÖRE ÖZÜRLÜ AYLIĞI ALABİLMESİ İÇİN

Sosyal Güvenlik Kurumu, İl veya İlçe İdare Kurullarının alacakları muhtaçlık kararlarını esas alarak aylık bağlar. Kurum gerektiğinde, aylık almaya başvuranların gelir, yaşam düzeyi ve varlıkları hakkında, belirleyeceği yöntemlerle inceleme yapmaya ve yaptırmaya, resmi ve özel idare müessese ve ortaklarından ve şahıslardan bilgi ve belge istemeye yetkilidir.

Aylık bağlanmasında İl veya İlçe İdare Kurullarının alacakları muhtaçlık kararlarıyla birlikte bu Kanunun gerektirdiği hallerde yetkili hastanelerden alınan sağlık kurulu raporları esas alınır.

A- 2022 SAYILI KANUN KAPSAMI

Kapsam; 65 yaşını doldurmuş yaşlılar ile 18 yaşından büyük özürlüler ve Kanunen bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını bulunan muhtaç durumdaki Türk Vatandaşlarıdır.

B- 2022 SAYILI KANUN’A GÖRE 4 ÇEŞİT AYLIK BAĞLANMAKTADIR

Yaşlılık Aylığı (65 yaşından büyük olanlar) 300 gösterge rakamının her yıl bütçe kanunu ile tespit edilecek katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarı,

Özürlü Aylığı (18 yaşından büyük, %40-%69 özürlü olanlar) 300 gösterge rakamının her yıl bütçe kanunu ile tespit edilecek katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarının % 200’ü

Bakıma Muhtaç Özürlü Aylığı (18 yaşından büyük, %70 ve üzeri olanlar) 300 gösterge rakamının her yıl bütçe kanunu ile tespit edilecek katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarının % 300’ü

Özürlü Yakını Aylığı (18 yaşından küçük özürlü yakını olanlar) 300 gösterge rakamının her yıl bütçe kanunu ile tespit edilecek katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarının % 200’ü

C- MÜRACAAT VE SÜREÇLER

Anılan Kanuna göre yukarıda açıklanan şartları taşıyan Türk Vatandaşlarının, aylık talebinde bulunmaları için ikametgahlarının bağlı bulunduğu Defterdarlık veya Malmüdürlüklerine başvurmaları gerekmektedir.

İlgili Defterdarlık veya Malmüdürlüğü, söz konusu Kanunun uygulanmasına ilişkin Yönetmeliğin ilgili hükümleri doğrultusunda aylık talebinde bulunanlar hakkında, gerekli belgeleri düzenlemelerini müteakip Kurumumuza göndermektedirler.

İl veya ilçe idare kurullarınca, muhtaçlık kararı, başvuru tarihinden itibaren en geç 3 ay içerisinde verilir. 

Söz konusu belgeler anılan Kanun ve uygulanmasına ilişkin Yönetmelik hükümleri doğrultusunda Kurumumuzca incelenerek ilgililere aylık bağlanıp, bağlanmayacağı hususunda karar verilmekte ve bu kararlar yazı ile aylık talebinde bulunanların adreslerine bildirilmektedir.

D- ÖZÜRLÜLÜĞÜN TESPİTİ

a) Özürlülük ölçütü, sınıflandırması ve özürlülere verilecek sağlık kurulu raporları    hakkında   yönetmelik  gereğince  özürlü  raporu          vermeye yetkili hastanelerden alınan sağlık kurulu raporu ile tespiti yapılır,

b) Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı, % 40 ile % 69 arasında olanlar “özürlü”,

c) Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı, % 70 ve üzerinde olanlar ise “başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü”,

olarak kabul edilir.

E- AYLIK MİKTARININ TESPİTİ VE ŞARTLARI

Madde 1 – (Değişik birinci fıkra : 5/3/1992 – 3783/1 md.)

F- 65 YAŞINI DOLDURMUŞ

Kendisine kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan,

Sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan,

Nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan,

Mahkeme kararıyla veya doğrudan doğruya kanunla bağlanmış herhangi bir devamlı gelire sahip bulunmayan ve

Muhtaçlığını İl veya İlçe İdare Heyetlerinden alacakları belgelerle kanıtlayan

Türk Vatandaşlarına hayatta bulundukları sürece, 300 gösterge rakamının her yıl bütçe kanunu ile tespit edilecek katsayı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanır.

(Mülga ikinci fıkra: 1/7/2005-5378/25 md.)

Herhangi bir şekilde bu maddede yazılı miktardan fazla devamlı gelir sağlayan veya sağlaması mümkün olan kimselerin geçim kaynağı var sayılır ve kendilerine aylık bağlanmaz. 

(Mülga dördüncü fıkra: 1/7/2005-5378/25 md.)

65 yaşın bitiminin tespitinde, ilgililerin, bu kanun yayımlandığı tarihte, nüfus kütük kayıtlarındaki doğum tarihleri esas alınır. Doğum tarihlerinde yapılacak düzeltmeler ile bu kanunun yayımlandığı tarihten geriye doğru bir yıl içinde yapılmış düzeltmeler nazara alınmaz.

G- 65 YAŞINI DOLDURMAMIŞ OLMAKLA BİRLİKTE

a-) Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde özürlü olduklarını tam teşekküllü hastanelerden alacakları sağlık kurulu raporu ile kanıtlayan, 18 yaşını dolduran ve kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 300’ü tutarında,

b) 18 yaşını dolduran, kanunen bakmakla mükellef kimsesi olmayan ve herhangi bir işe yerleştirilememiş olan özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 200’ü tutarında,

c) Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olduğu halde, kanunen bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını bulunanlara, bakım ilişkisi fiilen gerçekleşmek kaydıyla bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 200’ü tutarında

Bu Kanundan yararlananların tedavi giderleri, 18.6.1992 tarihli ve 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderleri Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun hükümlerine göre yeşil kart verilerek karşılanır. 

Aylık hakkından yararlanan 18 yaşından küçük özürlülerin yalnızca kendileri bu Kanunun 7.  maddesinde belirtilen tedavi hakkından (yeşil kart verilerek) yararlanır. Ancak, bu madde hükümlerine göre aylık alanlardan herhangi bir sosyal güvenlik kurumunun tedavi yardımı kapsamında bulunanlara tedavi yardımı yapılmaz.

NOT: Bu şekilde 18 yaşından küçük olup, kendisine bakan yakınına aylık bağlananlardan, yeşil kart verilerek sağlık yardımı alanların anne ve babalarına kendileri üzerinden sağlık yardımı yapılmaz.

Ancak, 18 yaşından büyük olup özürlü aylığı bağlananlar kendileri ile birlikte eş, çocuk, anne ve babalarına da yeşil kart verilerek sağlık yardımlarından yararlandırılır. Yine bu şekilde yeşil kart verilerek sağlık yardımı alan kişiler kurumun sözleşmeli özel sağlık kuruluşlarından sağlık yardımı alamazlar.

Muzaffer ŞEKEROĞLU*

E-Yaklaşım