Bireysel emeklilik ve hayat sigortası sahiplerini sevindiren Danıştay kararı

8 Nisan 2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Danıştay 4. Daire kararında, bireysel emeklilik ve birikimli hayat sigortalarından alınacak paraların tamamı (Ödenen prim ve nema toplamı)  üzerinden değil sadece nema kısmı üzerinden stopaj yapılmasına karar verilmiştir.

Şimdi konunun detaylarını özetleyebiliriz. Bilindiği üzere 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na (GVK) göre bireysel emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından poliçe sahiplerine yapılan ödemeler anapara, nema ayrımı yapılmaksızın menkul sermaye iradı sayılmış ve bu ödemeler üzerinden sistemde kalınma süresi, emekliliğe hak kazanma gibi şartlara göre yüzde 5 ile yüzde 15 arasında stopaj kesileceği öngörülmüştür.

Vergi idaresinin ilgili tebliğleri ve görüşleri ile de bugüne kadar stopaj uygulaması, anapara-nema ayrımı yapılmaksızın ödenen toplam tutarlar üzerinden stopaj şeklinde uygulanmıştır.

Vergilemenin anapara-nema ayrımı yapılmaksızın uygulanması, özellikle sistemde uzun süre beklemeyen ve yatırımlarını geri almak isteyen hak sahipleri arasında şikâyetlere neden olmuştur. Bazı durumlarda hak sahipleri yatırdıkları anaparayı dahi geri alamamışlardır.

Konuyu basit bir örnekle şöyle açıklayabiliriz;

Gittiniz kendinize bir bireysel emeklilik ürünü ya da birikimli hayat sigortası ürünü satın alarak her ay para yatırmaya başladınız. Ancak 3 yıl para yatırdıktan sonra acil ihtiyacınız nedeniyle paranızı ve bu paranın getirdiği nemayı geri alarak sistemden çıkmak istediniz. Yatırdığınız anaparanın 30.000 TL,  bunun 3 yıllık nemasının da 5.000 TL olduğunu varsayarsak sistemden çıktığınızda alacağınız brüt para toplamı 35.000 TL olacaktır. Ancak bu ödeme yukarıda belirttiğimiz üzere stopaja tabi olduğundan emeklilik veya sigorta şirketi bir vergi kesintisi yapıp kalan neti size ödeyecektir.

Toplam Brüt Ödeme  : 35.000 TL

Stopaj ( 35.000 X %15)  :    5.250 TL

Net Ödeme     : 29.750 TL

Örnekte görüleceği gibi siz 30.000 TL para yatırmanıza rağmen nemanızı alamadığınız gibi anaparanızın da ancak 29.750 TL sini geri alabileceksiniz.

2009 yılında açılan dava

Bu uygulamanın haksız olduğunu düşünen bir poliçe sahibi 2009 yılında bir dava açmış ve bu davaya bakan vergi mahkemesi bu kişiyi haklı bulmuş, stopajın tüm ödeme üzerinden değil sadece nema (Örneğimizdeki 5.000 TL) üzerinden yapılmasına karar vermişti. Bu kararın kanun yararına bozulması için Gelir İdaresi Başkanlığı Danıştay’a başvurmuştu. İşte 8 Nisan 2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararla Danıştay 4. Dairesi vergi mahkemesini haklı bularak kararını onaylamış oldu ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın başvurusunu reddetti.

Yukarıdaki örneğimizi bu kararı esas alarak yeniden düzenlersek, ödenecek net para şöyle olacaktır.

Toplam brüt ödeme: 35.000 TL

Nema tutarı: 5.000 TL

Stopaj tutarı (5.000 x %15) : 750 TL

Ödenecek Net Tutar : 34.250 TL

Anlaşılacağı üzere Danıştay kararı uygulandığında hak sahibinin eline önceki duruma göre 4.500 TL(34.250-29.750) fazla para geçecektir.

Görüşümüz GVK’daki düzenleme esas alındığında stopajın, ödenen tüm para üzerinden yapılmasının gerektiği yönündedir. Ancak bu uygulamanın yukarıdaki örnekte görüldüğü üzere hem adil olmadığı hem de menkul sermaye iradı tanımının ruhuna uymadığı ortadır.

Şimdi ne olacak ?

Bu sorunun hem hak sahipleri, hem de emeklilik ve sigorta şirketleri açısından cevaplanması gerekmektedir.

Gerek vergi mahkemesi kararı, gerekse de Danıştay 4. Dairesi kararı sadece ilgili olayda bağlayıcı niteliktedir. Dolayısıyla bugüne kadar kendilerinden ödemelerin tamamı üzerinden stopaj yapılan kişilerin bireysel emeklilik ya da sigorta şirketlerinden bu yargı kararını dayanak göstererek vergi farkını almaları mümkün değildir. Ancak bu farkları Danıştay kararını emsal göstererek vergi dairesinden talep etmeleri, talepleri yerine getirilmediğinde yargı yoluna başvurmaları mümkündür. Yargılama sonucu yukarıda belirtilen karar gibi olur ise primler üzerinden hesaplanan stopaj farkı geri alınabilecektir.

Diğer taraftan Vergi İdaresi tarafından yeni bir düzenleme yapılmadıkça bireysel emeklilik ve sigorta şirketlerinin söz konusu Danıştay kararına göre hareket etmeleri de mümkün değildir.

Yayımlanan Danıştay kararı sonrası bu konuda çok sayıda uyuşmazlığın çıkması kaçınılmaz gözükmektedir. Gerek sigorta şirketlerini, gerek vergi dairelerini gerekse de vergi mahkemelerini  bu yükten kurtarabilmek için öncelikle, Danıştay kararı sonrası durumla ilgili vergi idaresinin bir açıklama yapması ve takibende acilen konunun yeniden düzenlenmesi gerekir.