I. KIDEM TAZMİNATI
A-TANIMI
Kıdem tazminatı, bir işçinin işverene bağlılığı, sadakati ve emeği karşılığı geçen sürelerin toplamına denk gelen tazminat hakkıdır. 1475 sayılı İş Kanununun 14.maddesinde gösterilen Kıdem esasına bağlı özel bir tazminat türüdür. Tek işverene bağlı olmak üzere; değişik işyerlerinde en az bir yıllık çalışması olan işçi, iş sözleşmesini kanunda öngörülen koşullarda sona erdirmesi halinde kıdem tazminatı ‘nı almaya hak eder.
B- KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA ŞARTLARI
4857 sayılı kanunun 24. md. Yer alan;
I-Sağlık sebepleri
II-Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ile
III-Zorlayıcı sebeplerdir.
Not: Kısa Çalışma Ödeneği ile ilgili olarak Kısa çalışma ödeneği uygulanacak işyerinde bunun ilanı tarihinden itibaren 6 iş günü içerisinde çalışanın 4857/24/II-f gereği, haklı nedenle derhal fesih hakkı kazanacağını ve kıdem tazminatı alabileceğini gözden kaçırmayın.
ilk sigortalı olduğu tarihten itibaren;
-15 yıl geçen,
-Bu süre içinde en az 3.600 gün prim ödeyen,
sigortalılar, emeklilik için aranan yaş, prim günü ve sigortalılık süresi koşullarından, yaş dışındakileri yerine getirdiklerinde, son çalıştıkları işyerinden (en az bir yıl çalışmış olmak koşuluyla) kıdem tazminatını almak suretiyle ayrılabiliyorlar.
İşçinin, kıdem tazminatı alabilmesi için son işyerinde aralıksız olarak 15 yıl çalışmış olması gerekmiyor. Talebi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ilgili müdürlüğü tarafından, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3.600 gün sayısını dolduran sigortalıya, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre “kıdem tazminatı alabilir” şeklinde bir yazı veriliyor.
C- KIDEM TAZMİNATI HESAPLANMASI VE HESAPLANIRKEN DIKKATE ALINACAK ÖDEMELER
Kıdem tazminatı, bir işçinin çalışma süresince geçen her bir yıl için, giydirilmiş son
brüt ücretinin otuz günlük tutarıdır. Ay içinde alınan normal ücret ve işçiye sağlanan diğer menfaatlerden oluşmaktadır.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
İşçinin çalıştığı her 1 yıl için son 30 günlük brüt ücreti tutarındadır. Yıl kesirleri de dikkate alınır. İşçinin giriş ve çıkış tarihleri tespit edilir. Kaç yıl çalışmış ise en son aldığı brüt ücret ile çalıştığı yıl çarpılır. Daha sonra yıldan arta kalan ayları güne çevrilir ve son brüt ücret 365 e bölünmek suretiyle günlük ücreti bulunur. Son aşamada ise güne çevrilen çalışma süreleri ile günlük ücreti çarpılarak hesaplanan rakamlar toplanır. ( yıl + ay + gün)
Hesaplanan kıdem tazminatı tavanı aşmıyorsa (01.01.2011 – 30.06.2011 dönemi için geçerli olan kıdem tazminatı tavan : 2.623,23 TL) sadece damga vergisi kesintisi olur.
(D.V. kanunu genel tebliği seri no : 54 binde 6,6)
Eğer tavanı aşıyorsa Gelir Vergisi kesintisi de olur. (% 15)
Normal ücret, 4857 sayılı İş kanunun 32. md. Belirtilen ücrettir.
İşçiye sağlana diğer menfaatler ise; işçiye asıl ücretinin dışında, toplu iş sözleşmeleri veya kanunlarla sağlanan ayni ve nakdi haklardan devamlılık arz eden ve ödenmesi bir şarta bağlı olmayan ödemelerdir. Bu ödemeler de aşağıda sıralanmıştır:
Kıdem Tazminatının Hesabında Dikkate Alınacak Ödemeler
1- Çıplak ücret,
2- Yemek yardımı,
3- Kasa tazminatı,
4- Gıda yardımı ,
5- Yakacak yardımı,
6- Eğitim yardımı,
7- Konut yardımı,
8- Giyecek yardımı,
9- Erzak yardımı,
10- Sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli,
11- Unvan tazminatı,
12- Aile yardımı,
13- Çocuk zammı,
14- Temettü,
15- Havlu ve sabun yardımı (işyerinde kullanılacak ise tazminat hesabında dikkate alınmaz),
16- Taşıt yardımı,
17- Yıpranma tazminatı,
18- Kalifiye-Nitelik zammı,
19- Sağlık yardımı,
20- Mali sorumluluk tazminatı,
21- Devamlı ödenen primler.
D- KIDEM TAZMİNATININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE VERGİ MATRAHI AÇISINDAN İNCELENMESİ
Kıdem tazminatları finansal raporların, tahmini ve fiili bütçelerin karşılaştırılması bakımından karşılık ayrılmalıdır ve iş sahipleri, tablo/bilgi kullanıcıları tarafından önemli bir gider kalemidir.
Kıdem tazminatı hesaplanması ve giderleştirilmesi yapılırken , işçinin en son çalıştığı departmanı dikkate alınmalıdır.
Pazarlama departmanı ise pazarlama gideri,
Muhasebe departmanı ise genel yönetim gideri,
Üretim departmanı ise üretim gideri olarak dikkate alınmalıdır.
Örnek : 2010 yılı için kıdem tazminatı olarak yönetim departmanı için : 10.000.- TL
Pazarlama departmanı için de 20.000.- TL olmak üzere toplam 30.000.- TL karşılık ayrılmıştır.
———————————-31.12.2009——————————–
760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD. 20.000.-
770 GEN.YON.GID. 10.000.-
472 KIDEM TAZM. KARŞ. 30.000.-
Kıdem tazminatı karşılığı ayrılması
————————————/——————————————-
Kıdem tazminatı karşılıkları vergi kanunlarımıza göre Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olduğundan aynı anda takibi açısından Nazım hesaplarla ilgili kaydın da yapılması
Gerekmektedir.
———————————-31.12.2009——————————–
950- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve
951- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Karşılığı
Kıdem tazminatı karşılığı
————————————/——————————————-
Ödendiğinde ise ; 15.06.2010 tarihinde yönetim departmanından 1 kişi için 2.500.- TL lik brüt kıdem tazminatı ve buna bağlı olarak Damga vergisi hesaplanması gerekmektedir. Ödemesi ise 30.06.2010 tarihinde hesabına havale şeklinde yapılacaktır. İlgili yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olacaktır: (%0 6,6 D.V.)
Öncelikle fiili ödeme gerçekleşeceği ve karşılığın vadesinin 1 yıldan kısa süreye dönüşeceği için kayıtlar sırasıyla aşağıdaki gibi olmalıdır.
———————————15.06.2010—————————-
472 KIDEM TAZM. KARŞ. 2.500.-
372 KIDEM TAZM.KARŞILIĞI 2.500.-
Kıdem tazminatı karşılığı hesabının kısa vadeli hesaba devri
———————————15.06.2010—————————-
372 KIDEM TAZM. KARŞ. 2.500.-
360 ÖD.VERGI VE FONLAR 16,50
335 PERSONELE BORÇLAR 2.483,50
Kıdem tazminatı hesaplanması kaydı
———————————30.06.2010—————————-
335 PERSONELE BORÇLAR 2.483,50
102 BANKALAR 2.483.50
Bankadan ödenmesi
———————————/ —————————————
İşletmenin zaman içerisinde kıdem tazminatı yükü azalabilir. Örneğin geçmiş dönemlerde kıdem tazminatları için karşılık ayırdığımız bir çalışanın iş sözleşmesi kıdem tazminatı konusuna girmeden fesh olabilir. Ya da tüm departman için daha önce karşılık ayırdığınız tutar iptal olabilir. Bu durumda işletmenin ön gördüğü kıdem tazminatı yükü azalacaktır.
Yapılacak muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibidir;
————————-31.08.2010 ——————————–
472 KIDEM TAZMİNATI KARŞ. 5.000.-
679 DİĞ.OLAĞ.DIŞI GEL.VE KARLAR 5.000.-
E- DİĞER DETAY BİLGİLER
İçerisinde çıktı/girdi yoluna başvuruyorsa ; durumu, isminiz saklı kalmak şartıyla işyerinizin bulunduğu ildeki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İl çalışma müdürlüğüne bildirmeniz gerekir.
Şirketlerine sigorta ettiremez.
Düzenlenmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır.
Aldığı brüt ücret üzerinden”; ancak parça başı, akort, yüzde usulü gibi belirli bir zaman dilimine göre belirlenemeyen ücretle çalışıyorsa son bir yıllık “ortalama ücret” üzerinden hesaplanır. Şöyle ki: Yıl içerisinde alınan toplam ücret / yıl içerisinde çalışılan gün.
ÖZEL DURUM : Ayrıca şu unutulmamalıdır ki; parça başı, akort,yüzde usulü gibi ücretle çalışan işçi, son 1 yıl içinde zam almış ise zammın yapıldığı tarih ile işten ayrılma tarihi arasındaki toplam brüt ücreti bu süre içindeki fiilen çalıştığı gün sayısına bölünerek günlük ücreti bulunur.
Bulunmamaktadır.
hesabında dikkate alınmaz.
Çalışmak istemezse işçi tarafından 6 işgünü içinde iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.
Ödenmez.
Sorumludur.
Kullanılan süreler kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmaz.
Kurulu Kararında… Asıl olan işçinin işyerinde çalışarak hizmet etmesi nedeni ile yıpranması karşılığı geleceğini güvence altına alma amacına yönelik olan kıdem tazminatını, yaşlılık aylığını hak kazanması üzerine akdi feshedildiğinde kendisine tamamının peşinen ödenmesidir… belirtmiştir. İş Kanununun 14.maddesine göre kıdem tazminatının ödenmemesi veya geç ödenmesi halinde, gecikme faizi, ödeme yapılmayan süre esas alınarak mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı dikkate alınarak hesaplanmalıdır.
Kanunu gereği yapılan ödeme tevsik kapsamında değerlenmesi gerekeceğinden banka, özel finans kurumu veya PTT aracılığıyla ödenmesi zorunludur.
II. İHBAR TAZMİNATI
A- TANIMI
Çeşitli sebeplerle işten çıkartılan işçiye çalışma süreleri göz önünde bulundurularak verilen tazminattır. Hem işveren hem de işçi, iş akdin feshinde bildirim sürelerine uymak zorundadır. Başka bir anlatımla; ihbar tazminatı sadece işçiye ödenmeyip, bildirim şartlarına uymayan işçinin işverene ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat türüdür. İhbar tazminatında amaç şudur: İşçi yada işverenin işi bırakma veya işten çıkarma düşünceleri varsa bu düşüncelerini kanunun öngördüğü sürede karşı tarafa bildirmelerini sağlamaktır. İhbar tazminatı; çalışanın işten çıkarılmaktan kaynaklanan , işverenin ise işçinin işi bırakmasından kaynaklanan mağduriyetinin giderilmesini amacı taşır.
B- İHBAR TAZMİNATINA HAK KAZANMA KOŞULLARI
İşyerinin iş kanununa tabi ve iş sözleşmeleri belirsiz süreli olmalıdır. Tam veya kısmi zamanlı olması durumu değiştirmez. Belirli süreli iş sözleşmelerinde sözleşmenin bitim tarihi
Taraflarca bilindiğinden, tarafların İhbar Tazminatı talebi hukuken mümkün değildir. İşveren tarafından deneme süresi içinde veya 4857/25 ile belirlenen esaslar çerçevesinde feshi halinde işçiye herhangi bir ihbar tazminatı ödenmeyecektir. Kendi isteği ile işten ayrılan işçiye ihbar tazminatı ödenmez.
C- BİLDİRİMLİ FESİH’ E KONU İLGİLİ SÜRELER
4857 sayılı İş Kanununun 17. maddesinde süreli fesih ile ilgili bildirim süreleri belirtilmiştir. Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. İş sözleşmeleri;
a. İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
b. İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c. İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d. İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,
feshedilmiş sayılır.
Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İşçi yada işveren bildirim süresine ait ücreti peşin ödemek suretiyle iş sözleşmesini derhal feshedebilir. Bildirim sürelerine ait peşin ödenecek ücretin hesabında 32 nci maddenin birinci fıkrasında yazılan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve Kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.
D- DİĞER DETAY BİLGİLER
derhal feshedebilir.
fıkrasında yazılan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve Kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.
süresi içinde işçi çalıştırılmaya devam edilip iş arama izni de veriliyorsa SGK kesintisi olur.
nedeni yazılı olarak belirtilmelidir. 4857 sayılı iş kanunun 18. maddesinde de belirtildiği gibi feshin geçerli bir sebebe dayandırılma zorunluluğu vardır. Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
verilir(günlük en az 2 saat veya toplu halde iş arama izni kullandırılır) , yada bildirim süresine denk gelen ücret ödenir.
Kanunu gereği yapılan ödeme tevsik kapsamında değerlenmesi gerekeceğinden banka, özel finans kurumu veya PTT aracılığıyla ödenmesi zorunludur.
III. KIDEM VE IHBAR TAZMINATI HESAPLANMASI HAKKINDA ÖRNEKLER
1- Kıdem Tazminatı ile ilgili örnek :
İşten çıkış tarihi : 2010.08.25
İşe giriş tarihi : 2006.04.15
Kıdem : 4 yıl, 4 ay, 10 gün
Son aldığı aylık brüt kazanç : 1.700.- TL
Aylık brüt yemek yardımı : 100 TL
kıdem tazminatına esas ücret : 1.700 + 100 = 1.800.- TL
4 yıl için kıdem ücreti : 1.800 * 4 = 7.200.- TL
4 aylık için kıdem ücreti : 1.800/12*4 = 600.- TL
10 gün için kıdem ücreti : 1.800 / 365 * 10 = 49,32 TL
Hesaplanan kıdem tazminatı : 7.200 + 600 + 49,32 = 7.849,32 TL
Damga vergisi kesintisi : 7.849,32 * %0 6,6 = 51,81 TL
Ödenecek net kıdem tazminatı : 7.849,32 – 51,81 = 7.797,51 TL
2- İhbar Tazminatı ile ilgili örnek :
İşten çıkış tarihi : 2010.08.25
İşe giriş tarihi : 2006.04.15
Kıdem : 4 yıl, 4 ay, 10 gün
Son aldığı aylık brüt kazanç : 1.700.- TL
Aylık brüt yemek yardımı : 100 TL
İhbar tazminatına esas ücret : 1.700 + 100 = 1.800.- TL
İşçinin çalıştığı süre 3 yıl ve fazlası olduğu için 8 haftalık bildirim süresi vardır.
İhbar günü : 8 hafta * 7 = 56 gün
Hesaplanan brüt ihbar tazminatı : 1.800 / 30 * 56 = 3.360.- TL
Gelir Vergisi kesinitisi : 3.360 * % 15 = 504.- TL
Damga Vergisi kesintisi : 3.360 * % 6,6 = 22,18 TL
Ödenecek net ihbar tazminatı : 3.360 – ( 504 + 22,18) = 2.833,82 TL
IV. SONUÇ
Kıdem ve ihbar tazminatı iş hayatında sürekli konuşulan, fikir ayrılıkları yaşanılan önemli bir gider kalemidir. İşverenler ya da bilgi kullanıcıları için mutlaka planlanması gereken bütçe kalemidir. İşverenler, tazminat konusunda tahmini bütçe oluştururken gerçekçi esaslara dayanmalı ve planlamalarını ona göre yapmalıdır. Nitekim eksik veya fazla gider yüklemesi yaptığında fiili giderlerle tahmini giderler arasında dikkat çekici farklar oluşmamalıdır.
Çalışma hayatının hep gündemince kalmış ve sürekli tartışmalı yorumlara sebep olan bir konudur. İşçi ve işveren karşılıklı olarak birbirlerinin haklarına saygılı olmalı, işçi ve işverenlere hak ve sorumlulukları konusunda da uzmanlar tarafından bilgilendirme yapılmasına önem verilmelidir.
KAYNAKÇA:
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
Eksik Gün Mevzuatı — 28 Gün Çeken Aylarda Prim Ödeme Gün Hesabı […]
İnternet ortamındaki sosyal ağ sağlayıcıları üzerinden metin, görüntü,...
İŞLETMELER TARAFINDAN PERSONELE VERİLEN RAMAZAN PAKETLERİNİN VERGİSEL SONUÇLARI 1...
524 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Tebliği düzenlemesi ile İçişleri Bakanlığı’nca...
Bursa SGK il Müdürü Erhan Karaca nın Kısa çalışma ödeneği ile ilgili […]
Eksik Gün Mevzuatı — 28 Gün Çeken Aylarda Prim Ödeme Gün Hesabı […]
Son günlerde merak ve tartışma konusu olan Elektronik beyanname ve aracılık sorumluluk...
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) prim borcu olan 4.5 milyon kişiyi affetmeye hazırlanıyor....
Yeni yılda; aşağıda maddeler halinde özetlediğim hususlara dikkat etmeleri halinde,...
Dikkat: Defter tasdikinden önce, VUK’nun 179 ve 180.maddeleri gereği 1.sınıftan...
Türk Ticaret Kanunu’nun Defter tutma yükümlülüğü başlıklı 64 üncü...
Bugünkü soru-cevap kısmını tamamen iş güvenliği ile ilgili konulara ayırdık....
I- GİRİŞ 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 148, 149 ve mükerrer 257. maddelerinin...
Askerlik her yurttaşımızın vatan borcu. Bugün, askere giden işçilerin haklarını...
Kanun, tüketici kredileri ve kredi kartları ile ilgili sözleşmeler, kart üyelik...
Bilindiği üzere gider pusulası 213 sayılı Vergi Usul Kanunun 234 üncü maddesinde...
İşsizliğin azaltılması ve istihdamın artırılması ile kadınların ve...
(Bu yazı : 30.585 kez okundu)ÖZEL İNŞAATLARLA İLGİLİ ÖZELLİKLİ HESAPLAR VE İŞLEYİŞİ 1. GENEL...
(Bu yazı : 26.293 kez okundu)A.Giriş :
Bakanlığımıza intikal eden olaylardan, basit usulde vergilendirilen...
Ölüm vergi hukuku açısından mükellefiyeti ve vergi cezasını kaldıran...
(Bu yazı : 14.020 kez okundu)Kasa farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları Kasa hesabı işletmelerin...
(Bu yazı : 13.815 kez okundu)Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından hazırlanan Türkiye...
(Bu yazı : 12.346 kez okundu)Son günlerde merak ve tartışma konusu olan Elektronik beyanname ve aracılık...
(Bu yazı : 10.914 kez okundu)Bankaların vadesiz hesaplardan haksız yere kestikleri Hesap işletim ücretlerinin...
(Bu yazı : 9.477 kez okundu)STAJYER ÖĞRENCİLERE YÖNELİK SSK VE ÜCRET UYGULAMASI Stajyer öğrenciler;...
(Bu yazı : 8.989 kez okundu)6111 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar...
(Bu yazı : 8.381 kez okundu)Okur sorusu: 1950 doğumluyum, ilk işe giriş tarihim 1990, prim gün sayım...
(Bu yazı : 8.167 kez okundu)KDV tevkifat uygulamasına ve bu uygulamadan doğan iade taleplerinin yerine getirilmesine...
(Bu yazı : 7.716 kez okundu)Şehir ve köy gibi yerleşim yerlerinin dışında kurulu baraj ve tünel inşaatı,...
(Bu yazı : 7.034 kez okundu)Vergi Usul Kanunu’nun 328’nci maddesi hükmü gereği; amortismana tabi iktisadi...
(Bu yazı : 6.365 kez okundu)Vergi Usul Kanununun 413 üncü maddesinde “Mükellefler, Gelir İdaresi Başkanlığından...
(Bu yazı : 6.176 kez okundu)